Mieczysław Gogacz

zdjęcie przedstawiające Mieczysława Gogacza

Mieczysław Gogacz – polski filozof i teolog, tomista, twórca tomizmu konsekwentnego. Urodził się 17 listopada 1926 r. w Nadrożu koło Rypina. Do szkoły powszechnej chodził w Oborach, mieszkając nieopodal klasztoru karmelitów i miejscowego sanktuarium maryjnego, co oddziałało na jego duchowość i formację intelektualną. Naukę przerwała mu wojna i okupacja niemiecka, która na Ziemi Dobrzyńskiej, czyli tzw. terenach wcielonych do Rzeszy, miała szczególnie brutalny charakter. Po zakończeniu wojny kontynuował naukę w gimnazjum w Rypinie, a następnie w liceum biskupim w Płocku, gdzie w 1949 r., jako ekstern, uzyskał maturę. Studia filozoficzne podjął w tym samym roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1952 r. uzyskał magisterium na podstawie pracy pt. Definicja ruchu u Arystotelesa, napisanej pod kierunkiem Stanisława Adamczyka. Dwa lata później został doktorem filozofii na podstawie rozprawy Filozofia bytu w „Beniamin maior” Ryszarda ze Świętego Wiktora (promotorem był Stefan Swieżawski). Po doktoracie podjął zajęcia dydaktyczne w KUL. W latach 1956–1957 skorzystał z jednorocznego stypendium Rządu Francuskiego umożliwiającego studiowanie na Sorbonie i prowadzenie badań w Biblioteque Nationale w Paryżu. Z Francji wyjechał do do Kanady, gdzie w Pontifical Institute of Mediaeval Studies w Toronto kontynuował studia specjalistyczne u Étienne’a Gilsona. W 1960 r. Wydział Filozoficzny KUL przeprowadził kolokwium habilitacyjne M. Gogacza na podstawie rozpraw wydanych pod wspólnym tytułem Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy. W dniu 13 kwietnia 1962 r. Rada Wydziału Filozofii podjęła uchwałę o nadaniu mu stopnia naukowego docenta. W 1966 r. na zaproszenie rektora Józefa Iwanickiego przeniósł się na Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W ATK uzyskał tytuły naukowe: w 1973 – profesora nadzwyczajnego, a w 1982 – profesora zwyczajnego. Kierował Katedrą Historii Filozofii, badając filozofię średniowieczną, szczególnie zaś spuściznę Tomasza z Akwinu. Wykładał historię filozofii, tomizm, antropologię filozoficzną. W latach 90. XX w., w związku ze zmianami w Polsce, prowadził zajęcia, głównie z filozofii realistycznej i etyki na Uniwersytecie Warszawskim, w Akademii Medycznej w Warszawie i w Wojskowej Akademii Technicznej.

Mieczysław Gogacz jako filozof  i historyk filozofii oczyszczał tomizm z elementów filozofii arabskiej i stworzył odmianę tomizmu egzystencjalnego, nazywanego tomizmem konsekwentnym. W ramach tej realistycznej filozofii bytu nieustępliwie bronił teorii aktu istnienia i zasady niesprzeczności, tezy o odrębności i wewnętrznej jedności jednostkowych bytów oraz wynikającego z tych twierdzeń realizmu. Przedmiotem szczególnej uwagi stał się w jego pracach problem istnienia (Elementarz metafizyki, 1987). W antropologii filozoficznej została przez niego rozwinięta i wykorzystana problematyka transcendentaliów (Człowiek i jego relacje, 1985). W etyce nastąpiło uwyraźnienie istnieniowych relacji osobowych różnych od istotowych relacji poznania i postępowania (Ku etyce chronienia osób, 1991), ponadto w etyce M. Gogacz uznał za normę moralności mądrość jako usprawnienie intelektu i uwyraźnienie rozumnej natury człowieka (Wprowadzenie do etyki chronienia osób, 1998). W odniesieniu do pedagogiki zaproponował osobne normy wyboru czynności usprawniających władze człowieka i chroniących przed skutkami fałszu i zła w kulturze (Osoba zadaniem pedagogiki, 2000). Temat kultury przewijał się przez wszystkie lata jego działalności badawczej i pisarskiej (Szkice o kulturze, 1985). Badania nad mistyką często uzyskiwały postać publikacji na temat katolickiego życia religijnego (Filozoficzne aspekty mistyki, 1985; Modlitwa i mistyka, 1987). W sumie M. Gogacz opublikował 37 książek i prawie 1000 artykułów (naukowych, popularnych, recenzji, wywiadów).