Piotr Lenartowicz

zdjęcie przedstawiające Piotra Lenartowicza

Piotr Lenartowicz – polski duchowny, jezuita, filozof, lekarz i biolog. Urodził się 25 sierpnia 1934 r. w Warszawie. Zmarł 10 października 2012 r. w krakowskim Kolegium Jezuitów. W roku 1951 zdał egzamin maturalny w III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie. Rok później rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie, gdzie w 1958 r. uzyskał dyplom lekarza medycyny. Od 1956 r. pracował jako asystent w Zakładzie Fizjologii Człowieka Akademii Medycznej w Warszawie, a od 1958 r. również w Zakładzie Fizjologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Rozprawę doktorską pt. Wpływ soli amonowych na elektrokortikogram i korowe potencjały bezpośrednio wywołane obronił w 1961 r. na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie.

Do zakonu jezuitów wstąpił 1 listopada 1960 roku. W latach 1962-1965 studiował filozofię na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, gdzie uzyskał kanoniczny stopień licencjata filozofii. Następnie studiował na Wydziale Teologicznym Bobolanum w Warszawie (1965-1969), gdzie również uzyskał licencjat. Święcenia prezbiteratu przyjął 17 czerwca 1968 r. w Warszawie. W 1971 r. rozpoczął studia doktoranckie na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. W latach 1972-1973 był kapelanem w katedrze Westminster w Londynie. W tym czasie uczestniczył w seminariach, które w na uniwersytecie w Oxfordzie prowadził prof. Rom Harré. Doktorat z filozofii uzyskał w 1975 r. na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie na podstawie rozprawy Phenotype-geneotype dichotomy. W 1985 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na Wydziale Filozoficznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie na podstawie książki Elementy filozofii zjawiska biologicznego. W 1991 r. Wielki Kanclerz Wydziału, Przełożony Generalny Peter-Hans Kolvenbach SJ mianował o. Lenartowicza profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. W 1999 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. Od 1976 r. wykładał na Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie wprowadzenie do filozofii oraz filozofię przyrody ożywionej, a od 1990 roku także filozofię poznania. Od 1995 do 2010 r. był w Ignatianum kierownikiem Katedry Filozofii Przyrody Ożywionej. W latach 2002-2004 pełnił funkcję prorektora Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie. Ponadto prowadził wykłady na Wydziale Filozoficznym Colorado State University w Fort Collins (USA), w Wyższym Seminarium Duchownym Ojców Kapucynów w Krakowie, na Wydziale Filozoficznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Był też przewodniczącym Towarzystwa Naukowego Księży Jezuitów w Krakowie (od 1995 do 2001 roku). W latach 1982-1990 o. Lenartowicz uczestniczył w seminariach naukowych organizowanych przez Jana Pawła II w Castel Gandolfo (wraz z prof. Jerzym A. Janikiem był redaktorem 4 tomów materiałów z tych seminariów pt. Nauka – Religia – Dzieje). Brał też udział w europejskich zjazdach jezuitów zajmujących się filozofią przyrody.

Zasadniczą dziedziną zainteresowań o. Lenartowicza była filozofia przyrody ożywionej. Uważał, że jednym z podstawowych zadań filozofa zajmującego się zjawiskami biologicznymi jest poszukiwanie niearbitralnych, obiektywnych form całości oraz dociekanie przyczyn tych form całości. W swoich badaniach o. Lenartowicz skupił się przede wszystkim na zjawiskach rozmnażania, rozwoju, regeneracji, przemian biochemicznych i adaptacji do środowiska. To doprowadziło go do wniosku, że „minimalną całością biologiczną”, w kontekście której powinny być prowadzone rozważania biologiczno-filozoficzne, są osobnicze cykle życiowe powiązane ze sobą w linie pokoleń. Drugą dziedziną zainteresowań naukowych o. Lenartowicza była paleoantropologia. W pracach z tego zakresu usiłował rozpoznać te elementy naszych pojęć o wczesnych człowiekowatych, które były dobrze udokumentowane empirycznie i oddzielić je od elementów opartych na apriorycznych założeniach. Zastanawiało go m.in., że prehistoryczne szczątki naszych przodków bywają zaliczane do kilkunastu rodzajów i kilkudziesięciu różnych gatunków, podczas gdy populacja współczesnego człowieka zaliczana jest do jednego rodzaju, z jednym gatunkiem Homo sapiens. Nie kwestionując faktu istnienia różnorodnych form morfologicznych hominidów, wyrażał wątpliwości czy plioceńskie i plejstoceńskie człowiekowate były rzeczywiście odrębnymi gatunkami. W opinii o. Lenartowicza jest wysoce prawdopodobne, że prehistoryczne hominidy były wymarłymi ekotypami („paleorasami”) jednego i tego samego naturalnego gatunku człowieka. Doświadczenie zdobyte w pracy empiryczno-filozoficznej w istotny sposób rzutowało na epistemologiczne poglądy Lenartowicza. Był on zdecydowanym zwolennikiem prezentacjonizmu i przeciwnikiem wszelkich form reprezentacjonizmu. Cechował go arystotelesowsko-tomistyczny „optymizm poznawczy”, czyli przekonanie, że jesteśmy w stanie stopniowo zdobywać wiarygodną wiedzę na temat rzeczywistości.

Najważniejsze publikacje książkowe o. Lenartowicza to: Phenotype-geneotype dichotomy (1975), Elementy filozofii zjawiska biologicznego (1986), Wprowadzenie do zagadnień filozoficznych (2000), Ludy czy małpoludy? Problem genealogii człowieka (2010), Elementy teorii poznania ( 2014; wydanie pośmiertne).