Zofia J. Zdybicka

zdjęcie przedstawiające Zofię Józefę Zdybicką

Zofia Józefa Zdybicka – filozof, wykładowczyni akademicka, twórczyni pionierskiej koncepcji filozofii religii, nawiązującej do klasycznego realizmu metafizycznego; blisko współdziałająca z Mieczysławem A. Krąpcem, z Karolem Wojtyłą (św. Janem Pawłem II), Stanisławem Kamińskim. Od 1948 r. należy do Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Zajmowała odpowiedzialne stanowiska w Radzie Generalnej zgromadzenia, a w latach 1983–2003 była przełożoną Centrum Lubelskiego tegoż zgromadzenia. Zaangażowana w prace dydaktyczne, administracyjne, wydawnicze, redakcyjne na KUL, włącznie z funkcją dziekana Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, w latach 1986–1987 i 1990–1999. Zaliczana do najwybitniejszych metafizyków i filozofów religii; w Polsce właściwa twórczyni tej, wciąż nowej, dyscypliny naukowej. Wychowawczyni wielu pokoleń uczniów, który kontynuują tradycje Lubelskiej Szkoły Filozoficznej.  W roku 2000 przeszła na emeryturę.

Urodziła się 5.08.1928 r. w Kraśniku Lubelskim jako córka Feliksa i Heleny z domu Łukasik. W 1948 r. zdała egzamin dojrzałości w Technikum Kupieckim im. A.J. Vetterów w Lublinie. W roku 1956 rozpoczęła studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL. Przeszła wszystkie stopnie rozwoju naukowego, począwszy od magisterium, poprzez doktorat, napisany pod kierunkiem o. prof. M.A. Krąpca. Kolokwium habilitacyjne obroniła w 1970 r. Po kilku latach objęła kierownictwo nowatorskiej, nie tylko na polskim gruncie, Katedry Filozofii Religii. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego i stanowisko profesora KUL otrzymała w 1978 r., a tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych – w roku 1988. Uzupełniała swoje wykształcenie jako research fellow w Yale University (New Haven, USA 1977/1978), w The Catholic University of America w Waszyngtonie (1978) oraz – wielokrotnie – w Katolickim Uniwersytecie w Leuven. Była (w KUL) wieloletnią przewodniczącą Senackiej Komisji ds. Kontaktów z Instytucjami Naukowymi za Granicą oraz członkiem Komisji Wydawniczej, ds. Nauki, Młodzieżowej oraz Lokalowej; również członkiem Zarządu Towarzystwa Naukowego KUL, współredaktorem „Roczników Filozoficznych”; przystąpiła do Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II KUL, redagowała dział „Filozofia religii” w Encyklopedii Katolickiej, weszła w skład komitetu naukowego Powszechnej encyklopedii filozofii, rady naukowej serii wydawniczej „Biblioteka Filozofii Realistycznej”.

Jest członkiem następujących stowarzyszeń naukowych: Komitet Nauk Filozoficznych PAN (1987–1989), Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Towarzystwo Naukowe KUL, American Bibliographical Institute, Societas Internationale St. Thomae Aquinatis, Pontificia Academia Sanctae Thomae Aquinatis, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu – Oddział Società Internazionale Tommaso d’Aquino. Zorganizowała wiele konferencji naukowych, między innymi Światowy Kongres Filozofii Chrześcijańskiej w Lublinie na temat: „Wolność we współczesnej kulturze” (20–25.08.1996). Uczestniczyła w obradach Prymasowskiej Rady Społecznej oraz w Komisjach Episkopatu Polski do spraw Kultury, do spraw Nauki Katolickiej, Dialogu z Niewierzącymi, jak również w Komisji „Iustitia et Pax”. Konsultowała w Radzie Naukowej Episkopatu Polski. Otrzymała Złoty Krzyż Zasługi (1978), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000), nagrodę Rady Naukowej „Życia i Myśli”: „Książka Roku” (1978); tytuł „Woman of the Year 1998” (American Biographical Institute) i Nagrodę Rektora KUL (1996). W roku 2014 została laureatką Nagrody im. Idziego Radziszewskiego, przyznawanej corocznie przez Towarzystwo Naukowe KUL oraz Nagrody głównego Feniksa – prestiżowego wyróżnienia ogłaszanego podczas Targów Wydawców Katolickich (2011).

Osiągnięcia naukowe Zofii Józefy Zdybickiej są wyjątkowo bogate: obejmują zarówno doktoraty przygotowane i obronione pod jej kierunkiem, aktywne uczestnictwo w naukowo-kulturalnym życiu Polski, a nade wszystkim autorstwo ponad 300 pozycji piśmienniczych. Do najważniejszych należą: Partycypacja bytu. Próba wyjaśnienia relacji między światem a Bogiem (Lublin 1972); Poznanie Boga w ujęciu Henri de Lubaca (Lublin 1973); Człowiek i religia. Zarys filozofii religii (Lublin 1977, 1993; nowe zmienione wyd. Lublin 2006; wyd. angielskie – Person and Religion: An Introduction to the Philosophy of Religion, trans. Th. Sandok, New York 1991); Religia i religioznawstwo (Lublin 1988, 1992); Otworzyć serce. Apostolstwo matki Urszuli Ledóchowskiej (Warszawa 2003; wyd. włoskie – Orsola Ledóchowska. Santa dei tempi difficili e segno di speranza, trad. Z. Brzozowska, Città del Vaticano 2004); Bóg czy sacrum? (Lublin 2007), Jan Paweł II, filozof i mistyk (Lublin 2009); Pułapka ateizmu (Lublin  2012).

Główne obszary prowadzonych przez s. Zdybicką badań obejmują w sumie zagadnienia dotyczące relacji świat–Bóg, człowiek–Bóg oraz wszelkich wynikających z tych kwestii problemów. Szczególną uwagę zwraca ona na transcendencję oraz immanencję Boga w stosunku do świata, na fundamentalną kwestię partycypacji bytów przygodnych w Absolucie. Włącza się w dyskusje na temat możliwości ludzkiego poznania Boga, odkrywania Jego przymiotów. Wiele naukowego trudu poświęca problematyce ateizmu(ów), ukazując jego(ich) historyczne oblicze i zarazem współczesne (na ogół aprioryczne) racje przemawiające za „mocnym” istnieniem postaw ateistycznych czy ateizujących.

Jednakowoż rdzeń naukowych dokonań s. Zdybickiej wiąże się z filozofią religii. Pytanie, czym jest i dlaczego istnieje religia organizuje owe badania w metodologicznie jednorodną całość. Nie chodzi jej, co ważne, o wyjaśnienie jakiejś określonej religii; raczej o wskazanie wewnętrznej struktury religii, jako takiej, o jej istotę, o metafizyczne wyjaśnienie każdej religii. Według niej religia jest ontyczną relacją osobowo-osobową między osobą ludzką i osobowym Absolutem, w którym osoba ludzka partycypuje jako w ostatecznym źródle swego istnienia i ostatecznym celu życia. Jest to relacja realno-egzystencjalna, konieczna, międzypodmiotowa, moralna, dynamiczna, złożona z obukierunkowych aktywności, ale doskonaląca podmiot ludzki. Stanowi przeto osnowę ludzkiej kultury, wpływając w wielu aspektach na większość obszarów ludzkiej aktywności, mimo że procesy laicyzacji, desakralizacji czy liberalnej swobody zdają się współcześnie nabierać coraz większego znaczenia w świadomości ludzi Zachodu.