Józef Tischner

zdjęcie przedstawiające Józefa Tischnera

Józef Stanisław Tischner – polski duchowny, filozof. Urodził się dnia 12 marca 1931 r. w Starym Sączu. Był najstarszym z trzech (Marian, Kazimierz) synów Józefa i Weroniki z domu Chowaniec, nauczycieli w Łopusznej. W 1937 r. rozpoczął naukę w miejscowej szkole. Wybuch II wojny światowej spowodował przesiedlenie rodziny Tischnerów najpierw do Chabówki, potem do Raby Wyżnej, a w roku 1942 do Rogoźnika. Po wojnie ukończył gimnazjum w Nowym Targu. W 1949 r. zdał egzamin maturalny w nowotarskim Liceum (typu humanistycznego) im. Seweryna Goszczyńskiego. W tym samym roku Józef Tischner rozpoczął studia najpierw na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale już w maju 1950 r. złożył stosowne dokumenty w Seminarium Metropolitalnym w Krakowie, po czym przeniósł się z Wydziału Prawa na Wydział Teologiczny. W dniu 26 czerwca 1955 r. w katedrze wawelskiej otrzymał święcenia kapłańskie z rąk ks. bp. Franciszka Jopa. Po święceniach kontynuował przez dwa lata studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1959 roku uzyskał stopień magistra filozofii na Wydziale Historyczno-Filozoficznym UJ, a następnie pod kierunkiem prof. Romana Ingardena napisał pracę doktorską na temat Ja transcendentalnego w filozofii E. Husserla. Po obronie doktoratu w 1963 r. został wykładowcą Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie. W ramach przygotowywania rozprawy habilitacyjnej na temat „Ja aksjologicznego” w roku akademickim 1968/69 przebywał na stypendium naukowym w Lowanium. W 1974 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego. Podczas sierpniowych strajków 1980 r. ks. Tischner był zagranicą. Do kraju wrócił we wrześniu, by już jako profesor nadzwyczajny kontynuować zajęcia na Papieskim Wydziale Teologicznym i podjąć wykłady z „Filozofii ludzkiego dramatu” w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie oraz na Wydziale Filologicznym UJ. 19 października 1980 r. wygłosił na Wawelu słynne kazanie (Solidarność sumień) do przywódców NSZZ „Solidarność”, a w 1981 wydał Etykę solidarności. W 1981 r. został pierwszym dziekanem Wydziału Filozoficznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Był także współzałożycielem (wraz z Hansem-Georgiem Gadamerem i Krzysztofem Michalskim) Międzynarodowego Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (1981) i został wybrany jego prezesem. W 1997 roku został ponownie wybrany Dziekanem Wydziału Filozoficznego PAT. Ks. Profesor Józef Tischner zmarł w Krakowie 28 czerwca 2000 roku. W uznaniu zasług naukowych otrzymał doktoraty honorowe na Uniwersytetu Łódzkiego (1995) i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie (1996), a w uznaniu zasług społecznych – Order Orła Białego (1999).

W 1982 roku ukazały się: Myślenie według wartościPodstawy etyki – jak żyć?, w roku 1984 Etyka wartości i nadziei, a w 1985 r. – zbiór rozpraw filozoficznych o pracy ludzkiej Polska jest Ojczyzną. Opublikował także: podręcznik Filozofia współczesna (1989), Das menschliche Drama: phänomenologische Studien zur Philosophie des Dramas (Wilhelm Fink Verlag, 1989, wersja polska – Filozofia dramatu, 1990), podręcznik do filozofii człowieka Zarys filozofii człowieka dla duszpasterzy i artystów (1991), zbiór szkiców Polski młyn (1991), Spowiedź rewolucjonisty (1993), Czytając „Fenomenologię ducha” Hegla (1993), Nieszczęsny dar wolności (1993), Między Panem a Plebanem. Rozmowy ks. Tischnera z J. Żakowskim i A. Michnikiem (1995), Tischner czyta Katechizm (1996), W krainie schorowanej wyobraźni (1997), Spór o istnienie człowieka (1997), Ksiądz na manowcach (1999), Przekonać Pana Boga (1999).

W centrum zainteresowań filozoficznych Józefa Tischnera znajduje się problematyka antropologiczna, etyczna, aksjologiczna i społeczna, w ramach których rozwijał kwestie „ja” aksjologicznego, spotkania i dialogu, dramatu i wolności oraz dobra i zła moralnego. Aktywność naukową łączył z aktywnością duszpasterską i społeczną.